Последни написи

Руската економија почнува да назадува

Инвестициите се намалени, работната сила е оскудна, буџетот е исцеден. Руски олигарх: „Нема да има пари следната година“

 

Во почетните месеци на руската инвазија на Украина минатата година дојде до зголемување на цените на нафтата и природниот гас што донесе неочекувани добивки за Москва. Но сега, по една година од почетокот на војната, тие денови веќе се минато.

Според анализата објавена во Вол стрит Журнал, како што војната навлегува во својата втора година и западните санкции се сè посилни, приходите на руската влада се смалуваат, а нејзината економија се префрли на траекторија на понизок раст, веројатно на долг рок.

Гасот и нафтата, кои го сочинуваат најголемиот дел од извозот на земјата, изгубија големи клиенти. Владините финансии се затегнати. Рубљата е намалена за над 20% во однос на доларот. Работната сила се намали бидејќи младите се испраќаат на фронтот или бегаат од земјата поради стравувањата дека ќе бидат регрутирани. Неизвесноста ги ограничи деловните инвестиции.

„Руската економија влегува во долгорочна регресија“, предвидува Александра Прокопенко, поранешна функционерка на руската централна банка која ја напушти земјата набргу по инвазијата.

Нема знаци дека економските тешкотии се доволно лоши за да претставуваат краткорочна закана за способноста на Русија да води војна. Но, недостигот на државни приходи укажува на засилена дилема околу тоа како да се усогласат големите воени трошоци со субвенциите и социјалните трошоци кои му помогнаа на претседателот Владимир Путин да ги заштити своите граѓани од тешкотии.

Рускиот милијардер Олег Дерипаска овој месец предупреди дека Русија е без готовина. „Нема да има пари следната година, ни требаат странски инвеститори“, рече магнатот за суровини на економска конференција.

Откако во голема мера го загуби својот европски пазар во соседството, и повлекувањето на другите западни инвеститори, Москва станува сè позависна од Кина, заканувајќи се да ги реализира долгогодишните стравови во Москва руската економија да стане  колонија на нејзиниот доминантен јужен сосед.

„И покрај отпорноста на руската економија на краток рок, долгорочната слика е мрачна: Москва ќе биде многу повеќе ограничена и ќе биде премногу зависна од Кина“, рече Марија Шагина, виш соработник во тинк-тенк Меѓународниот институт за стратегиски студии во Лондон. .

Голем дел од тмурните изгледи произлегуваат од лошиот облог на Путин минатата година дека може да ги искористи руските енергетски резерви за да ја ограничи поддршката на Западна Европа за Украина.

Европските влади, наместо да ја ублажат својата поддршка за Кијив, забрзано тргнаа кон наоѓање нови извори на природен гас и нафта. Најголемиот дел од протокот на руски гас во Европа запре, а по првичниот скок, глобалните цени на гасот нагло паднаа. Москва сега вели дека ќе го намали производството на нафта за 5% до јуни од претходното ниво. Својата нафта ја продаваспо попуст од светските цени.

Како резултат на тоа, приходите од енергенсите на Владата се намалија за речиси половина во првите два месеци од оваа година во споредба со минатата година, додека буџетскиот дефицит се продлабочи. Фискалниот јаз достигна 34 милијарди долари во тие први два месеци, што е еквивалентно на повеќе од 1,5% од вкупниот економски аутпут на земјата. Тоа ја принудува Москва да се натопи подлабоко во нејзиниот суверен богат фонд, еден од нејзините главни антикризни браници.

Владата сè уште може да позајмува дома, а државниот фонд сè уште има 147 милијарди долари, дури и откако се намали за 28 милијарди долари од пред инвазијата. Русија најде начини да ја продаде својата нафта на Кина и Индија. Кина се вклучи за да обезбеди многу делови што Русија ги добиваше од Запад.

Руските власти ги признаа тешкотиите, но велат дека економијата брзо се адаптирала. Путин рече дека неговата влада била ефикасна во спротивставувањето на заканите за економијата.

„Знаете, постои максима, пиштоли наспроти путер“, изјави Путин во говорот за состојбата на нацијата минатиот месец. „Се разбира, националната одбрана е врвен приоритет, но при решавањето на стратешките задачи во оваа област, не треба да ги повторуваме грешките од минатото и да не ја уништуваме сопствената економија.

Во поголемиот дел од над 20-те години на чело со Путин, високите приходи од нафта и гас беа основа на социјалниот договор според кој повеќето Руси главно останаа надвор од опозициската политика и протести во замена за зголемување на животниот стандард.

Меѓународниот монетарен фонд процени дека потенцијалната стапка на раст на Русија – стапката со која би можела да расте без да се додворува на инфлацијата – била околу 3,5 отсто пред 2014 година, годината кога го зазеде Крим од Украина. Тоа сега падна на околу 1%, велат некои економисти, бидејќи продуктивноста опаѓа и економијата станува технолошки заостаната и поизолирана.

„За економија како Русија, 1% не е ништо; тоа не е ни ниво на одржување“, рече Прокопенко, поранешен функционер на централната банка.

Бидејќи санкциите ги намалија приходите на Русија од нафта и гас, владата има буџетски дефицит, а потрошувачите се повлекоа од трошење.

Падот на извозот, стеснетиот пазар на труд и зголемените државни трошоци ги влошуваат ризиците од инфлацијата, соопшти Централната банка овој месец. Инфлацијата во Русија изнесуваше околу 11% во февруари во споредба со тој месец минатата година. Таа стапка привремено ќе падне под 4% во наредните месеци, соопшти централната банка, иако тоа е поради високата споредбена база на порастот на цените по инвазијата минатата година. Одреден број на други економски показатели привремено ќе се подобрат во наредните месеци поради таквите базни ефекти, велат економистите.

Индустријата во земјата е во најлошата работна криза од почетокот на евиденцијата во 1993 година, соопшти московскиот институт за економска политика Гајдар. Според централната банка, одливот на мозоци по инвазијата и воената мобилизација од 300.000 луѓе од минатата есен резултираа со околу половина од бизнисите да се соочат со недостиг на работници. Браварите, заварувачите и операторите на машини се многу барани.

При неодамнешната посета на фабрика за авиони, Путин рече дека недостигот на работна сила го попречува военото производство. Тој рече дека Владата подготвила листа на приоритетни професии за одложување од службата.

Компаниите се прилагодуваат на забраните за увоз на Западот. Додека Москва го зголеми увозот на технологии клучни за нејзината војна во Украина од други земји, вклучително и полупроводници и микрочипови од Кина, во многу цивилни сектори, деловите тешко се заменуваат.

Централната банка соопшти дека ризиците се зголемуваат во авио-секторот, каде што дефицитот на нови авиони и делови може да доведе до проблеми со одржувањето. ИТ и финансиските фирми се борат без пристап до западните технологии како што се софтверот, системите за управување со бази на податоци и алатките и опремата за аналитика, соопшти банката.

Русија се обидуваше да го замени увозот – заменувајќи ги странските стоки со домашни – со години пред сегашните санкции, со ограничен успех. Голем дел од нејзината телекомуникациска опрема и напреден софтвер за дупчење нафта се увезуваат.

„Ова е малку како враќање во советско време, правејќи сè сами“, рече Василиј Астров, економист во Виенскиот институт за меѓународни економски студии. „Ќе биде речиси невозможно правилно да се замени она што недостасува“. Аналитичарите во централната банка ја нарекоа повоената реалност „обратна индустријализација“, што укажува на потпирање на помалку софистицирана технологија.

Голем раст на индустриското производство сега доаѓа од фабриките кои произведуваат проектили, артилериски гранати и воена облека, заменувајќи ги огромните количини користени во војната. Некои фабрики работат во повеќе смени за да се справат со побарувачката, рече Путин.

Иако официјалната статистика не го покажува воено производство, производството на „готови метални производи“ – линија што аналитичарите велат дека вклучува оружје и муниција – се зголеми за 7 отсто минатата година. Производството на компјутери, електронски и оптички производи, друга линија за која се вели дека вклучува воено производство, се зголеми за 2% за годината и 41% во декември во споредба со ноември. Спротивно на тоа, автоматското производство падна за околу 45% на годишно ниво.

Военото производство ги маскира проблемите. „Ова не е вистински, продуктивен раст. Ова не ја развива економијата“, рече Прокопенко.

Русија успеа да го избегне најлошото минатата година, првично потпомогната од високите светски цени на енергијата. Бруто домашниот производ падна за 2,1%, според официјалните податоци, многу помалку од некои рани прогнози за пад од 10% до 15%.

Извозот на гас во Европа започна да се намалува дури минатото лето. Забраната на ЕУ за руската нафта преку море и ограничувањето на цената на Г7 групата  почнаа да  стапуваат на сила дури во декември. Санкциите за нафтените деривати како што е дизелот стапија на сила минатиот месец. Според ММФ, oвие одложувања ги задржаа приходите од енергијата и и помогнаа на владата да ослободи огромен фискален стимул од околу 4% од БДП во 2022 година.

Меѓутоа, во јануари и февруари оваа година, приходите од даноците за нафта и гас, кои сочинуваат речиси половина од вкупните буџетски приходи, паднаа за 46% на годишно ниво, додека државните трошоци скокнаа за повеќе од 50%.

Аналитичарите проценуваат дека руската фискална рентабилна цена на нафтата – она што ќе и треба за да ги балансира своите сметки – се зголеми на над 100 долари за барел бидејќи воените трошоци го оптоваруваат буџетот.

Водечката сурова нафта во земјата „Урал“ достигна просечно ниво од 49,56 долари за барел во февруари, според Министерството за финансии, што е голем попуст во однос на реперот „брент“, кој се тргуваше околу 80 долари за барел тој месец, иако некои аналитичари тврдат дека разликата е помала. Владата минатиот месец ја промени формулата за оданочување на нафтата во обид да притисне повеќе од производителите.

„Русија сега има помала преговарачка моќ на светскиот пазар на нафта, бидејќи тие имаат многу помалку избор каде да ја испорачаат нафтата“, рече Астров, економист од Виенскиот институт.

Потрошувачката е исто така погодена. Продажбата на мало падна за 6,7% во 2022 година, што е најлошото од 2015 година, според официјалните податоци. Продажбата на нови автомобили падна за 62% во февруари на годишно ниво, според Асоцијацијата на европски бизниси со седиште во Москва.

За оваа година, повеќето аналитичари очекуваат нов пад на БДП, иако некои, вклучително и ММФ, предвидуваат скромен раст.

Но, Фондот соопшти дека до 2027 година, економското производство се предвидува да биде околу 7% пониско од предвоените предвидувања.

„Загубата на човечкиот капитал, изолацијата од глобалните финансиски пазари и нарушениот пристап до напредна технологија ќе ја попречат руската економија“, велат од ММФ.

Ристад енерџи, консултантска фирма, очекува инвестициите во руското истражување и производство на нафта и гас да паднат на 33 милијарди долари оваа година од предвидените 57 милијарди долари пред инвазијата. Тоа, во секој случај би значело намалување на приходите Аналитичарите во BP PLC проценуваат дека вкупното производство на нафта во Русија, кое беше околу 12 милиони барели дневно во 2019 година, ќе се намали на ниво помеѓу 7 и 9 милиони дневно до 2035 година.

„Не зборуваме за едногодишна или двегодишна криза“, рече  Астров. „Руската економија ќе биде на друга траекторија“.

Подготви: Д. Мишев

Извор: civilmedia.mk

Latest Posts

Не пропуштај